Dlaczego jakość szkolnictwa wyższego jest ważna?

Unia Europejska boryka się z niedoborem specjalistów, w szczególności w dziedzinie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM) oraz w dziedzinie technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT). Na tych kierunkach studiów jest zbyt mało kobiet. 

W wyniku trwającej transformacji ekologicznej i cyfrowej społeczeństwa pojawia się zapotrzebowanie na nowe umiejętności. UE musi podjąć działania, aby zapewnić stały rozwój umiejętności niezbędny do tego, by zachować konkurencyjność gospodarczą w skali światowej. 

Należy zachęcać więcej osób do podejmowania studiów w dziedzinach, w których występuje zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników, a jednocześnie istnieje niedobór siły roboczej. Wszyscy uczniowie muszą nabyć zaawansowane „umiejętności przekrojowe”, które można stosować w wielu kontekstach, takie jak umiejętność krytycznego myślenia i rozwiązywania problemów. Zasadnicze znaczenie ma również nabywanie kompetencji kluczowych, takich jak umiejętność rozumowania matematycznego i umiejętności cyfrowe.

Refleksja nad tym, w jaki sposób krajowe systemy szkolnictwa wyższego mogą zachęcać osoby uczące się do rozwijania odpowiednich umiejętności, pomoże wspierać rozwój osobisty i zawodowy – dwa czynniki przyczyniające się do wysokiej jakości życia.

Działania UE

Podejście STEAM

Komisja Europejska opowiada się za ulepszeniem programów studiów z zakresu STEM i ICT w oparciu o tzw. podejście STEAM, które łączy nauki przyrodnicze, technologię, inżynierię, sztukę i matematykę.

STEAM to podejście do edukacji oparte na koncepcji wielodyscyplinarności, usuwające tradycyjne podziały na przedmioty i dyscypliny, dzięki czemu studia z zakresu STEM i ICT są połączone z kierunkami artystycznymi, humanistycznymi i naukami społecznymi. Sprzyja to transferowi wiedzy między dziedzinami STEM i innymi dziedzinami. Podejście to pomaga umieszczać tematy STEM w kontekście politycznym, środowiskowym, społeczno-gospodarczym i kulturowym.

W ramach prac unijnej koalicji na rzecz STEM i działań nakreślonych w europejskim programie na rzecz umiejętności propagowane są podejścia oparte na dziedzinach STEM. Unijna koalicja na rzecz STEM to ogólnounijna sieć, która pracuje nad tworzeniem lepszej edukacji w dziedzinie STEM (nauki przyrodnicze, technologia, inżynieria i matematyka) w Europie, finansowanej w ramach programu Erasmus+.

Europejska inicjatywa monitorowania losów absolwentów

UE zachęca państwa członkowskie do poprawy jakości i adekwatności szkolnictwa wyższego oraz kształcenia i szkolenia zawodowego poprzez regularne śledzenie ścieżek kariery absolwentów.

Działania te promowane są w ramach europejskiej inicjatywy monitorowania losów absolwentów oraz poprzez wysiłki na rzecz ułatwienia porównywania informacji o absolwentach na szczeblu europejskim. 

Monitorowanie losów absolwentów pomaga:

• poprawić jakość doświadczeń studentów i zidentyfikować możliwości poprawy efektywności i przydatności nauczania i uczenia się 
• wykrywać nierówności w edukacji i je eliminować
• zwiększać szanse absolwentów na znalezienie pracy dzięki lepszemu planowaniu zdobywania umiejętności, a także uwzględnieniu ich w programie nauczania i doradztwie zawodowym oraz dopasowaniu ich do potrzeb pracodawców
• uzyskać informacje na temat wzorców mobilności transgranicznej, w tym regionalnych nadwyżek i niedoborów umiejętności, tzw. drenażu mózgów i pozyskiwania mózgów
• lepiej ukierunkować inwestycje w wysokiej jakości edukację dopasowaną do potrzeb społeczeństwa przy zastosowaniu podejścia opartego na dowodach
• określić, które rozwiązania najlepiej przygotowują absolwentów do aktywności obywatelskiej. 

Dotychczasowe działania UE

Wspieranie zharmonizowanego monitorowania losów absolwentów

W następstwie komunikatów Komisji pt. „Odnowiony program dla szkolnictwa wyższego” oraz „Europejski program na rzecz umiejętności służący zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności” w listopadzie 2017 r. państwa członkowskie UE przyjęły za pośrednictwem Rady zalecenie w sprawie monitorowania losów absolwentów. 

W zaleceniu tym państwa członkowskie zobowiązały się do gromadzenia informacji porównawczych na temat losów absolwentów szkół wyższych i uczestników kształcenia i szkolenia zawodowego (przy wsparciu Komisji). 

W 2020 r. Komisja opublikowała analizę porównawczą przedstawiającą strategie i praktyki monitorowania losów absolwentów w państwach członkowskich UE i państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) w zestawieniu z pięcioma kluczowymi wymiarami określonymi w zaleceniu Rady.

Komisja opublikowała również przewodnik, w którym wyszczególniono skuteczne praktyki prowadzenia badań dotyczących absolwentów i wykorzystywania danych administracyjnych. 

Od 2018 r. do 2020 r. (koniec kadencji) grupa ekspertów ds. monitorowania losów absolwentów służyła jako forum współpracy i wymiany. Na zakończenie kadencji grupa opublikowała sprawozdanie końcowe zawierające zalecenia dla Komisji w sprawie przyszłości inicjatywy monitorowania losów absolwentów.

W 2020 r. Komisja przeprowadziła badanie Eurograduate poświęcone monitorowaniu losów absolwentów. Badanie objęło osiem krajów – Austrię, Chorwację, Czechy, Grecję, Litwę, Maltę, Niemcy i Norwegię – a jego celem była ocena danych na szczeblu krajowym i porównanie danych z różnych krajów. W 2022 r. odbędzie się drugi etap pilotażowego badania Eurograduate wśród absolwentów szkół wyższych w 17 krajach. Szczegółowe dane posłużą politykom i pracownikom szkolnictwa wyższego do opracowywania programów nauczania.

W latach 2020-2021 Komisja rozpoczęła dostosowane do potrzeb działania w zakresie budowania zdolności w każdym państwie członkowskim UE, aby przygotować krajową administrację i zespoły badawcze w państwach członkowskich do skoordynowanego stosowania europejskiego mechanizmu monitorowania losów absolwentów. Działania te obejmują budowanie odpowiedzialności za projekt monitorowania losów absolwentów wśród zainteresowanych stron, zwiększanie potencjału informatycznego i statystycznego itp.  

Co dalej?

W oparciu o wymianę informacji i zalecenia grupy ekspertów w 2022 r. Komisja utworzyła europejską sieć monitorowania losów absolwentów, aby promować współpracę i wzajemne uczenie się między państwami uczestniczącymi w europejskiej inicjatywie monitorowania losów absolwentów.

W 2023 r. Komisja podsumuje postępy we wdrażaniu zalecenia Rady. Oczekuje się, że do końca 2024 r. 80 proc. państw członkowskich podejmie się monitorowania losów absolwentów, dostarczając porównywalnych danych. 

Komisja spodziewa się, że wdrożenie monitorowania losów absolwentów w całej Europie nastąpi do 2025 r.