Γιατί είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί η καταλληλότητα και η ποιότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αντιμετωπίζει ελλείψεις δεξιοτήτων, ιδίως στους τομείς STEM (science, technology, engineering and mathematics – θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών) και των τεχνολογιών των πληροφοριών και της επικοινωνίας (ΤΠΕ). Οι γυναίκες ειδικότερα υποεκπροσωπούνται στους τομείς αυτούς. 

Ανάγκες για νέες δεξιότητες προκύπτουν ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης πράσινης και ψηφιακής μετάβασης της κοινωνίας. Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει δράση προκειμένου να διασφαλίσει τη συνεχή ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται ώστε να παραμείνει οικονομικά ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Θα πρέπει να ενθαρρύνονται περισσότερα άτομα για την επιλογή σπουδών με αντικείμενα για τα οποία υπάρχουν ελλείψεις δεξιοτήτων και υψηλή ζήτηση εργασίας. Όλοι οι μαθητές πρέπει να αποκτήσουν προηγμένες «εγκάρσιες δεξιότητες», όπως η κριτική σκέψη και οι δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε ευρύ φάσμα πλαισίων. Η απόκτηση βασικών ικανοτήτων, όπως οι δεξιότητες αριθμητισμού και οι ψηφιακές δεξιότητες, είναι επίσης απαραίτητη.

Ο προβληματισμός σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο τα εθνικά συστήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να ενθαρρύνουν τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν κατάλληλες δεξιότητες θα συμβάλει στην υποστήριξη της προσωπικής και επαγγελματικής εξέλιξης του ατόμου — δύο παράγοντες που προωθούν την υψηλή ποιότητα ζωής.

Τι κάνει η ΕΕ

Στην πρώτη γραμμή της προσέγγισης STEAM

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί την ανάπτυξη καταλληλότερων προγραμμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στους τομείς των STEM και των ΤΠΕ, βασιζόμενη στην εκπαιδευτική προσέγγιση STEAM (science, technology, engineering, the arts and mathematics – επιστήμη, τεχνολογία, τέχνες και μαθηματικά).

Η προσέγγιση STEAM έγκειται σ’ ένα σύνολο διεπιστημονικών προσεγγίσεων για την εκπαίδευση, η οποία καταρρίπτει τους παραδοσιακούς φραγμούς μεταξύ των γνωστικών αντικειμένων και επιστημονικών κλάδων, με σκοπό να συνδέσει την εκπαίδευση στους τομείς STEM και ΤΠΕ με τις τέχνες, τις ανθρωπιστικές και τις κοινωνικές επιστήμες. Με τον τρόπο αυτό προωθείται η μεταφορά γνώσεων μεταξύ τομέων STEM και μη STEM. Ο τρόπος αυτός συμβάλλει επίσης στην καλύτερη ένταξη των γνωστικών αντικειμένων STEM στο ευρύτερο πολιτικό, περιβαλλοντικό, κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό πλαίσιο.

Οι προσεγγίσεις STEAM προωθούνται μέσω του έργου του συνασπισμού STEM της ΕΕ και των δράσεων που περιγράφονται στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων. Ο συνασπισμός STEM της ΕΕ είναι ένα δίκτυο σε επίπεδο ΕΕ που εργάζεται για την οικοδόμηση καλύτερης εκπαίδευσης στους τομείς STEM (θετικές επιστήμες, τεχνολογία, μηχανική, μαθηματικά) στην Ευρώπη, το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Erasmus+.

Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία παρακολούθησης των αποφοίτων

Η ΕΕ παροτρύνει τα κράτη μέλη να βελτιώσουν την ποιότητα και την καταλληλότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (ΕΕΚ) που παρέχουν, παρακολουθώντας τακτικά την επαγγελματική σταδιοδρομία των αποφοίτων.

Αυτό προωθείται μέσω της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για την παρακολούθηση των αποφοίτων και μέσω των προσπαθειών να καταστούν οι πληροφορίες που συλλέγονται σχετικά με τους αποφοίτους ευκολότερα συγκρίσιμες σε ευρωπαϊκό επίπεδο. 

Η παρακολούθηση των αποφοίτων βοηθά

• στη βελτίωση των εμπειριών των σπουδαστών και στον εντοπισμό ευκαιριών για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας και της καταλληλότητας της διδασκαλίας και της μάθησης 
• στον προσδιορισμό των ανισοτήτων στην εκπαίδευση και στην ανεύρεση τρόπων για την αντιμετώπισή τους
• στην ενίσχυση της απασχολησιμότητας των πρόσφατων αποφοίτων, μέσα από τη βελτίωση του σχεδιασμού των δεξιοτήτων και της αντιστοίχισής τους με τις ανάγκες των εργοδοτών, τον σχεδιασμό των προγραμμάτων σπουδών και τον επαγγελματικό προσανατολισμό
• στην κατανόηση των μορφών διασυνοριακής κινητικότητας, μεταξύ άλλων και των νεοεμφανιζόμενων περιφερειακών πλεονασμάτων και ελλείψεων σε δεξιότητες (τα αποκαλούμενα «διαρροή εγκεφάλων» και «προσέλκυση εγκεφάλων»)
• στην αποτελεσματική στόχευση των επενδύσεων σε υψηλής ποιότητας εκπαίδευση προσαρμοσμένης στις ανάγκες της κοινωνίας βάσει επιστημονικά τεκμηριωμένης προσέγγισης
• στον προσδιορισμό πρακτικών που προετοιμάζουν καλύτερα τους αποφοίτους για την ενεργό συμμετοχή τους στα κοινά 

Τι έχει κάνει η ΕΕ μέχρι σήμερα

Υποστήριξη της εναρμονισμένης παρακολούθησης των αποφοίτων

Σε συνέχεια των ανακοινώσεων της Επιτροπής με τίτλο «Ένα ανανεωμένο θεματολόγιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση» και «Ένα ευρωπαϊκό θεματολόγιο δεξιοτήτων για βιώσιμη ανταγωνιστικότητα, κοινωνική δικαιοσύνη και ανθεκτικότητα», τον Νοέμβριο του 2017 τα κράτη μέλη της ΕΕ ενέκριναν μέσω του Συμβουλίου σύσταση για την παρακολούθηση των αποφοίτων. 

Στη σύσταση αυτή, τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν να συλλέγουν συγκρίσιμα στοιχεία σχετικά με την παρακολούθηση των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της ΕΕΚ (με την υποστήριξη της Επιτροπής). 

Το 2020 η Επιτροπή δημοσίευσε μελέτη συγκριτικής αξιολόγησης με αντικείμενο τη χαρτογράφηση της κατάστασης των πολιτικών και των πρακτικών παρακολούθησης των αποφοίτων στα κράτη μέλη της ΕΕ και στις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ), σε σχέση με πέντε βασικές διαστάσεις που προσδιορίζονται στη σύσταση του Συμβουλίου.

Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης τον οδηγό «How to do it well» (μόνο στην αγγλική γλώσσα) στον οποίο περιγράφονται λεπτομερώς οι αποτελεσματικές πρακτικές για τη διενέργεια ερευνών σχετικά με τους πτυχιούχους και τη χρήση διοικητικών δεδομένων. 

Μεταξύ του 2018 και της λήξης της θητείας της το 2020, η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για την παρακολούθηση των αποφοίτων αποτέλεσε φόρουμ συνεργασίας και ανταλλαγών. Οι δραστηριότητές της κορυφώθηκαν με τη δημοσίευση της τελικής έκθεσης η οποία περιέχει συστάσεις προς την Επιτροπή σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας παρακολούθησης των αποφοίτων.

Το 2020 η Επιτροπή διεξήγαγε την πιλοτική έρευνα Eurograduate για τους αποφοίτους σε 8 πιλοτικές χώρες —Αυστρία, Γερμανία, Ελλάδα, Κροατία, Λιθουανία, Μάλτα, Νορβηγία και Τσεχία— αξιολογώντας και συγκρίνοντας τα στοιχεία σε εθνικό επίπεδο. Μια δεύτερη φάση της πιλοτικής έρευνας Eurograduate για τους αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε 17 χώρες πραγματοποιήθηκε το 2022. Τα στοιχεία αυτά θα αποτελέσουν χρήσιμη βάση τεκμηρίωσης για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους επαγγελματίες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που καταρτίζουν τα προγράμματα σπουδών.

Μεταξύ του 2020 και του 2021 η Επιτροπή δρομολόγησε επίσης ειδικά προσαρμοσμένες δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, με σκοπό να ετοιμαστούν οι εθνικές διοικητικές και ερευνητικές ομάδες στα κράτη μέλη για έναν συντονισμένο ευρωπαϊκό μηχανισμό παρακολούθησης των αποφοίτων. Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν την οικειοποίηση του σχεδίου παρακολούθησης των αποφοίτων από τους εμπλεκόμενους παράγοντες, την τόνωση της ικανότητάς τους στους τομείς της πληροφορικής και της στατιστικής και άλλα.  

Επόμενα βήματα

Με βάση τις ανταλλαγές και τις συστάσεις της ομάδας εμπειρογνωμόνων, η Επιτροπή δημιούργησε το 2022 το ευρωπαϊκό δίκτυο παρακολούθησης των αποφοίτων για την προώθηση της συνεργασίας και της αμοιβαίας μάθησης μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία παρακολούθησης των αποφοίτων.

Το 2023 η Επιτροπή θα προβεί σε απολογισμό της προόδου που έχει σημειωθεί όσον αφορά την εφαρμογή της σύστασης του Συμβουλίου. Αναμένεται ότι τα κράτη μέλη που θα παρέχουν συγκρίσιμα δεδομένα θα εφαρμόζουν τη σύσταση για την παρακολούθηση των αποφοίτων σε ποσοστό 80 % έως το τέλος του 2024. 

Η Επιτροπή αναμένει να επιτύχει πανευρωπαϊκή εφαρμογή της παρακολούθησης των αποφοίτων έως το 2025.