Η πολυγλωσσία είναι μία από τις οκτώ βασικές ικανότητες που χρειάζονται για την προσωπική ολοκλήρωση, για έναν υγιή και βιώσιμο τρόπο ζωής, για την απασχολησιμότητα, την ενεργό συμμετοχή στα κοινά και την κοινωνική ένταξη, όπως περιγράφεται από τα κράτη μέλη της ΕΕ στη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης.
Ωστόσο, ακόμη και σήμερα πάρα πολλοί νέοι Ευρωπαίοι τελειώνουν το σχολείο χωρίς να κατέχουν ικανοποιητικά μια δεύτερη γλώσσα.
Η ευρωπαϊκή έρευνα του 2011–12 σχετικά με τις γλωσσικές δεξιότητες (διενεργήθηκε σε 14 κράτη μέλη) έδειξε ότι:
- το 42 % των μαθητών ηλικίας 15 ετών που συμμετείχαν στην έρευνα είχε φτάσει στο επίπεδο του «ανεξάρτητου χρήστη» (B1/B2 με βάση το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες) στην πρώτη του ξένη γλώσσα·
- το 25 % είχε φτάσει σ’ αυτό το επίπεδο και σε μια δεύτερη ξένη γλώσσα·
- το 14 % των μαθητών δεν είχε βασικές γνώσεις σε καμία ξένη γλώσσα.
Για τους λόγους αυτούς, η ΕΕ έχει θέσει ως βασική προτεραιότητα τη βελτίωση της διδασκαλίας και της εκμάθησης των γλωσσών σε νεαρή ηλικία. Στις 22 Μαΐου 2019 οι υπουργοί Παιδείας της ΕΕ εξέδωσαν τη σύσταση του Συμβουλίου για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών.
Η σημασία της εκμάθησης γλωσσών από μικρή ηλικία τονίζεται επίσης στη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με συστήματα προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας υψηλής ποιότητας.
Ενίσχυση των γλωσσικών ικανοτήτων
Η στρατηγική σε επίπεδο ΕΕ για την ενίσχυση της εκμάθησης γλωσσών ορίζεται στη σύσταση του Συμβουλίου για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση σχετικά με τη διδασκαλία και την εκμάθηση γλωσσών. Στη σύσταση αυτή, τα κράτη μέλη συμφώνησαν να εργαστούν με σκοπό:
- να τονώσουν την εκμάθηση γλωσσών έως το τέλος της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, βοηθώντας όλους τους νέους να αποκτήσουν ικανότητες σε τουλάχιστον μία ακόμη ευρωπαϊκή γλώσσα πέραν της γλώσσας (ή των γλωσσών) της σχολικής τους εκπαίδευσης·
- να ενθαρρύνουν την απόκτησης πρόσθετης (τρίτης) γλώσσας σε επίπεδο που να επιτρέπει στους νέους να επικοινωνούν σε βαθμό ευχέρειας που να μπορεί να μετρηθεί με βάση το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες (CEFR) του Συμβουλίου της Ευρώπης
- να προωθήσουν την ανάπτυξη ολοκληρωμένων προσεγγίσεων ώστε να βελτιωθεί η διδασκαλία και η εκμάθηση των γλωσσών σε εθνικό, περιφερειακό, τοπικό και σχολικό επίπεδο·
- να εντάξουν στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση την έννοια της γλωσσικής ευαισθητοποίησης, η οποία παρέχει ένα πλαίσιο χωρίς αποκλεισμούς για την εκμάθηση γλωσσών, στο οποίο λαμβάνονται υπόψη οι διαφορετικές γλωσσικές ικανότητες των ατόμων·
- να παράσχουν τη δυνατότητα σε περισσότερους καθηγητές ξένων γλωσσών να σπουδάζουν και να εκπαιδεύονται στο εξωτερικό·
- να καθορίσουν και να προωθήσουν καινοτόμες, συμπεριληπτικές και πολυγλωσσικές παιδαγωγικές μεθόδους, με τη χρήση εργαλείων και πλατφορμών σε ενωσιακό επίπεδο, όπως η Πύλης Σχολικής Εκπαίδευσης και το eTwinning.
Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρέχει το επιστημονικό πλαίσιο και την τεκμηρίωση για τη σύσταση αυτή.
Πολυγλωσσικές τάξεις
Σε ολόκληρη την ΕΕ, τα παιδιά από οικογένειες μεταναστών φέρνουν ένα πλήθος νέων γλωσσών και τις γλωσσικές τους δεξιότητες στην τάξη, γεγονός που μπορεί να αποβεί θετικό για τον καθένα χωριστά, τα σχολεία και την κοινωνία.
Παρόλο που τα στοιχεία διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ —από 1 % στην Πολωνία σε 40 % στο Λουξεμβούργο— στην ΕΕ ως σύνολο, σχεδόν το 10 % όλων των μαθητών παρακολουθούν μαθήματα σε διαφορετική γλώσσα από τη μητρική τους.
Αυτό θέτει το ερώτημα πώς μπορεί να αξιοποιηθεί καλύτερα το δυναμικό της γλωσσικής πολυμορφίας στην ΕΕ. Είναι γεγονός ότι τα παιδιά μεταναστών έχουν γενικά χειρότερες επιδόσεις στην απόκτηση βασικών δεξιοτήτων, σε σύγκριση με τους συμμαθητές τους.
Τα σχολεία πρέπει να προσαρμόσουν τις διδακτικές μεθόδους τους ώστε να ασχολούνται εποικοδομητικά και θετικά με τα παιδιά από διαφορετικό γλωσσικό και πολιτισμικό περιβάλλον, συμβάλλοντας έτσι στη σχολική τους πρόοδο.
Τα θέματα της γλωσσικής πολυμορφίας στα σχολεία, των πολυγλωσσικών τάξεων και της διαμόρφωσης γλωσσικής ευαισθητοποίησης στα σχολεία ενσωματώνονται στη νέα πρωτοβουλία «Δρόμοι προς τη σχολική επιτυχία».