Europejski filar praw socjalnych

W grudniu 2017 r. Rada Europejska, Parlament Europejski i Komisja Europejska poparły przyjęcie Europejskiego filaru praw socjalnych. Porozumienie to świadczy o znaczeniu społecznego, edukacyjnego i kulturowego wymiaru unijnej polityki dla budowania wspólnej europejskiej przyszłości.

Według pierwszej zasady Europejskiego filaru praw socjalnych:

Każdy ma prawo do edukacji włączającej, charakteryzującej się dobrą jakością, szkoleń i uczenia się przez całe życie w celu utrzymania i nabywania umiejętności, które pozwolą mu w pełni uczestniczyć w życiu społeczeństwa i skutecznie radzić sobie ze zmianami na rynku pracy.

Promowanie równości, spójności społecznej i aktywności obywatelskiej to jeden ze strategicznych celów współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na poziomie UE. We wspólnym sprawozdaniu Komisji i Rady z 2015 r. w sprawie wdrożenia strategii „ET 2020” ustanowiono „edukację włączającą, równouprawnienie, równość, niedyskryminację i promowanie kompetencji obywatelskich” obszarem priorytetowym współpracy europejskiej w dziedzinie kształcenia i szkolenia.

W strategiach „Europa 2020” i „ET 2020” wyznaczono dwa główne cele, które mają zostać osiągnięte w całej Europie do 2020 r.:

• odsetek młodych osób w wieku 18-24 lat wcześnie kończących naukę powinien być niższy niż 10 proc. 
• co najmniej 40 proc. osób w wieku 30-34 lat powinno mieć ukończoną jakąś formę kształcenia wyższego.

W ramach Szczytu Społecznego w Göteborgu Komisja Europejska przedstawiła swoją wizję europejskiego obszaru edukacji. W inicjatywie tej nacisk kładzie się na wysokiej jakości edukację sprzyjającą włączeniu społecznemu, która zaczyna się od dzieciństwa i jest konieczna do tego, aby zapewnić warunki dla spójności, mobilności i sprawiedliwości społecznej.

Wizję tę dodatkowo potwierdzono w komunikacie Komisji na temat roli polityki dotyczącej młodzieży, edukacji i kultury w budowaniu silniejszej Europy, w którym stwierdza się, że jednym z celów europejskiego obszaru edukacji powinno być wspieranie państw członkowskich we wzmocnieniu włączającego charakteru ich systemów kształcenia i szkolenia.

W następstwie wniosków złożonych przez Komisję przyjęto już kilka inicjatyw politycznych, m.in.:

• Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie (zalecenie Rady)
• Zalecenie Rady w sprawie promowania wspólnych wartości, edukacji włączającej i europejskiego wymiaru nauczania.

W maju 2018 r. Komisja przyjęła wniosek dotyczący nowego programu Erasmus+ na lata 2021–2027, którego budżet został podwojony. Nowy program umożliwia młodym Europejczykom ze wszystkich środowisk społecznych studiowanie, szkolenie i naukę za granicą. Obejmuje on również europejskie ramy i krajowe strategie włączenia społecznego.

Rola UE w zapewnianiu edukacji włączającej

Postępy państw członkowskich na drodze do zapewnienia edukacji włączającej są monitorowane za pomocą europejskiego semestru oraz Monitora Kształcenia i Szkolenia. Monitor dostarcza również dowodów na rolę edukacji w zwalczaniu nierówności i promowaniu włączenia społecznego.

Ponadto Komisja podejmuje w tej dziedzinie różnorodne działania obejmujące ustanowienie m.in.:

• grupy roboczej ds. równości i wartości w kształceniu i szkoleniu
• inicjatywy obejmującej pozytywne wzorce do naśladowania w celu promowania włączenia społecznego oraz zapobiegania wykluczeniu i radykalizacji postaw wśród młodych ludzi prowadzącej do aktów przemocy
• zestawu narzędzi dla osób pracujących z młodymi ludźmi zagrożonymi marginalizacją
• Europejskiej Nagrody w Dziedzinie Włączenia Społecznego przez Sport.

Za pośrednictwem programu Erasmus+ wspierane są również oddolne inicjatywy i działania w zakresie opracowywania innowacyjnych polityk i praktyk, które traktują priorytetowo włączenie społeczne.

Co dalej?

Komisja pracuje nad następującymi inicjatywami:

• rozszerzenie europejskiego przybornika dla szkół – internetowej platformy dla szkół i nauczycieli, która oferuje przykłady dobrych praktyk oraz materiały służące wprowadzaniu metod opartych na współpracy w szkołach, aby zwiększać włączenie społeczne i zapewniać wszystkim równe szanse
• rozwój internetowej platformy eTwinning, która ma łączyć nauczycieli i uczniów z całej Europy i wspierać szkolenia z dziedziny wychowania obywatelskiego dla nauczycieli
• środki zachęty dla instytucji szkolnictwa wyższego do przyznawania punktów zaliczeniowych za uczestnictwo w wolontariacie oraz do opracowywania programów nauczania, które łączą treści akademickie z treściami propagującymi zaangażowanie obywatelskie
• wdrażanie Europejskiego Korpusu Solidarności – unijnej inicjatywy, która stwarza młodym ludziom możliwości wolontariatu lub realizacji własnych projektów przynoszących korzyści na szczeblu lokalnym lub regionalnym, w kraju lub za granicą
• kontynuacja wirtualnych wymian programu Erasmus+, które umożliwiają młodzieży w Europie i w południowym regionie Morza Śródziemnego nawiązywanie istotnego dialogu międzykulturowego w internecie, w ramach edukacji formalnej i pozaformalnej.