Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων

Τον Δεκέμβριο του 2017, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή υποστήριξαν την έγκριση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Στη συμφωνία υπογραμμίζεται η σημασία της κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής διάστασης των πολιτικών της ΕΕ για την οικοδόμηση ενός κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος.

Σύμφωνα με την πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων:

«Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας.»

Η προαγωγή της ισότητας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά συγκαταλέγεται στους στόχους για τη συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση σε επίπεδο ΕΕ. Η κοινή έκθεση για το 2015 της Επιτροπής και του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή του στρατηγικού πλαισίου «EΚ 2020» όρισε την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, την ισότητα, την ισοτιμία, την αποφυγή διακρίσεων και την προαγωγή των ικανοτήτων που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη ως προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και το πλαίσιο «ΕΚ 2020» έχουν ορίσει δύο κύριους στόχους που θα πρέπει να επιτευχθούν σε όλη την Ευρώπη έως το 2020:

• το ποσοστό των νέων ηλικίας 18-24 ετών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση πρέπει να είναι μικρότερο από 10% 
• το 40% τουλάχιστον των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών πρέπει να έχει ολοκληρώσει κάποιον κύκλο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Κατά την Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής του Γκέτεμποργκ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης. Η πρωτοβουλία τονίζει την αξία της ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης, ήδη από την παιδική ηλικία, για τη θεμελίωση της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής κινητικότητας και μιας δίκαιης κοινωνίας.

Το όραμα αυτό υποστηρίχθηκε περαιτέρω με ανακοίνωση της Επιτροπής για τον ρόλο της νεολαίας, της εκπαίδευσης και των πολιτικών στον τομέα του πολιτισμού στην οικοδόμηση μιας ισχυρότερης Ευρώπης· στην ανακοίνωση αυτή αναφέρεται ότι ένας από τους στόχους του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η στήριξη των κρατών μελών της ΕΕ ώστε να βελτιωθεί το στοιχείο της εξάλειψης των αποκλεισμών στα εθνικά τους συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Μετά από προτάσεις της Επιτροπής, έχουν ήδη εγκριθεί αρκετές πρωτοβουλίες πολιτικής:

• Σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με τις βασικές ικανότητες για τη διά βίου μάθηση
• Σύσταση του Συμβουλίου για την προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας

Τον Μάιο του 2018, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για ένα νέο πρόγραμμα Erasmus+, με την οποία διπλασιάζεται ο προϋπολογισμός του προγράμματος. Το νέο πρόγραμμα, που αναμένεται να δώσει τη δυνατότητα σε εκατομμύρια περισσότερους νεαρούς Ευρωπαίους από κάθε κοινωνικό περιβάλλον να σπουδάσουν, να εκπαιδευτούν και να διευρύνουν τις γνώσεις τους στο εξωτερικό, θα περιλαμβάνει επίσης ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ένταξης καθώς και εθνικές στρατηγικές ένταξης.

Ο ρόλος της ΕΕ στην επίτευξη της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς

Η πρόοδος των κρατών μελών όσον αφορά την επίτευξη μιας χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης παρακολουθείται μέσω της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. H έκθεση αυτή παρέχει επίσης στοιχεία για τον ρόλο της εκπαίδευσης στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.

Η Επιτροπή υλοποιεί επίσης ένα ευρύ φάσμα δράσεων στον εν λόγω τομέα, όπως:

• τη σύσταση ομάδας εργασίας «ΕΚ 2020» για την προαγωγή κοινών αξιών και μιας εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς· η εν λόγω ομάδα έχει αναρτήσει στο διαδίκτυο μια συλλογή ορθών πρακτικών για τον συγκεκριμένο τομέα, προσβάσιμη στο Yammer
• μια πρωτοβουλία για την αξιοποίηση των θετικών «προτύπων προς μίμηση», με σκοπό την προαγωγή της κοινωνικής ένταξης καθώς και την πρόληψη του αποκλεισμού και της βίαιης ριζοσπαστικοποίησης μεταξύ των νέων
• μια εργαλειοθήκη για όσους εργάζονται με νέους που κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν
• το Ευρωπαϊκό Βραβείο για την Κοινωνική Ένταξη μέσω του Αθλητισμού.

Επιπλέον, το πρόγραμμα Erasmus+ στηρίζει πρωτοβουλίες και δραστηριότητες με σκοπό την ανάπτυξη καινοτόμων πολιτικών και πρακτικών σε επίπεδο βάσης, οι οποίες θέτουν ως προτεραιότητα την κοινωνική ένταξη.

Ποια είναι τα επόμενα βήματα;

Η Επιτροπή στηρίζει επίσης τις ακόλουθες δράσεις:

• επέκταση της ευρωπαϊκής εργαλειοθήκης για τα σχολεία, η οποία είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα για τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς. Η εργαλειοθήκη αυτή περιέχει παραδείγματα ορθών πρακτικών και μέσα για την καλλιέργεια της συνεργασίας στα σχολεία, ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα ένταξης και να παρέχονται ίσες ευκαιρίες
• επέκταση της διαδικτυακής πλατφόρμας eTwinning, η οποία έχει ως στόχο να συνδέει καθηγητές και σχολεία σε όλη την Ευρώπη, καθώς και να στηρίζει κύκλους κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε θέματα αγωγής του πολίτη
• παροχή κινήτρων στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να ανταμείβουν τον εθελοντισμό και να καταρτίζουν προγράμματα σπουδών που συνδυάζουν την απόκτηση ακαδημαϊκών γνώσεων και νοοτροπίας ενεργού πολίτη
• λειτουργία του Ευρωπαϊκού Σώματος Αλληλεγγύης, μιας πρωτοβουλίας της ΕΕ που παρέχει ευκαιρίες σε όσους νέους επιθυμούν να κάνουν εθελοντισμό ή να εργαστούν, στη χώρα τους ή στο εξωτερικό, σε προγράμματα επωφελή για την κοινότητα ή την περιφέρεια
• περαιτέρω ανάπτυξη της πρωτοβουλίας Erasmus+ Virtual Exchange (εικονικές ανταλλαγές Erasmus+), η οποία δίνει τη δυνατότητα σε νέους από την Ευρώπη και τη Νότια Μεσόγειο να συμμετέχουν σε ουσιαστικές διαπολιτισμικές δράσεις μέσω διαδικτύου, στο πλαίσιο της τυπικής ή μη τυπικής εκπαίδευσης.