Ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων
Τον Δεκέμβριο του 2017 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Επιτροπή υποστήριξαν την έγκριση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Στη συμφωνία υπογραμμίζεται η σημασία της κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής διάστασης των πολιτικών της ΕΕ για την οικοδόμηση ενός κοινού ευρωπαϊκού μέλλοντος.
Σύμφωνα με την πρώτη αρχή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων:
Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να διατηρήσει και να αποκτήσει δεξιότητες που θα του επιτρέψουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας.
Η προαγωγή της ισότητας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά συγκαταλέγεται στους στόχους για τη συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση σε επίπεδο ΕΕ. Η κοινή έκθεση που καταρτίστηκε το 2015 από την Επιτροπή και το Συμβούλιο, με αντικείμενο την εφαρμογή της στρατηγικής για την εκπαίδευση και την κατάρτιση «EΚ 2020», όρισε την εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς, την ισότητα, την ισοτιμία, την αποφυγή διακρίσεων και την προαγωγή των ικανοτήτων που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη ως προτεραιότητες για την ευρωπαϊκή συνεργασία στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.
Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» και η στρατηγική «ΕΚ 2020» έχουν ορίσει δύο κύριους στόχους που θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί σε όλη την Ευρώπη έως το 2020:
- το ποσοστό των νέων ηλικίας 18-24 ετών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση θα πρέπει να είναι μικρότερο από 10 %
- το 40 % τουλάχιστον των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών θα πρέπει να έχει ολοκληρώσει κάποιον κύκλο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
Κατά την Κοινωνική Σύνοδο Κορυφής του Γκέτεμποργκ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για έναν Ευρωπαϊκό Χώρο Εκπαίδευσης. Η πρωτοβουλία τονίζει την αξία της ποιοτικής και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης, ήδη από την παιδική ηλικία, για τη θεμελίωση της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής κινητικότητας και μιας δίκαιης κοινωνίας.
Το όραμα αυτό υποστηρίχθηκε περαιτέρω με ανακοίνωση της Επιτροπής για τον ρόλο της νεολαίας, της εκπαίδευσης και των πολιτικών στον τομέα του πολιτισμού όσον αφορά την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης Ευρώπης. Στην ανακοίνωση αυτή αναφέρεται ότι ένας από τους στόχους του Ευρωπαϊκού Χώρου Εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η στήριξη των κρατών μελών της ΕΕ ώστε να βελτιώσουν τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισής τους κάνοντάς τα πιο συμπεριληπτικά και χωρίς αποκλεισμούς.
Μετά από προτάσεις της Επιτροπής, έχουν ήδη εγκριθεί αρκετές πρωτοβουλίες πολιτικής:
- Βασικές ικανότητες της διά βίου μάθησης (σύσταση του Συμβουλίου)
- Προώθηση των κοινών αξιών, της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και της ευρωπαϊκής διάστασης της διδασκαλίας (Σύσταση του Συμβουλίου)
Τον Μάιο του 2018 η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση για ένα νέο πρόγραμμα Erasmus+ για την περίοδο 2021-2027, με την οποία διπλασιάζεται ο προϋπολογισμός του προγράμματος. Το νέο πρόγραμμα δίνει τη δυνατότητα σε νέους Ευρωπαίους από κάθε κοινωνικό υπόβαθρο να σπουδάσουν, να καταρτιστούν και να επιμορφωθούν στο εξωτερικό. Περιλαμβάνει επίσης ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο ένταξης καθώς και εθνικές στρατηγικές ένταξης.
Ο ρόλος της ΕΕ στην επίτευξη της εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς
Η πρόοδος των κρατών μελών όσον αφορά την επίτευξη μιας χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευσης παρακολουθείται μέσω της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και της έκθεσης παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. H έκθεση αυτή παρέχει επίσης στοιχεία για τον ρόλο της εκπαίδευσης στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και την προώθηση της κοινωνικής ένταξης.
Η Επιτροπή έχει υλοποιήσει επίσης ένα ευρύ φάσμα δράσεων στον εν λόγω τομέα, π.χ.:
- συγκρότησε ομάδα εργασίας για την ισότητα και τις αξίες στην εκπαίδευση και την κατάρτιση
- δρομολόγησε μια πρωτοβουλία με αντικείμενο τα θετικά πρότυπα προς μίμηση, με σκοπό να προαγάγει την κοινωνική ένταξη και να εμποδίσει τον αποκλεισμό και τη βίαιη ριζοσπαστικοποίηση μεταξύ των νέων
- κατάρτισε μια εργαλειοθήκη για όσους εργάζονται με νέους που κινδυνεύουν να περιθωριοποιηθούν
- καθιέρωσε το Ευρωπαϊκό Βραβείο για την Κοινωνική Ένταξη μέσω του Αθλητισμού
Επιπλέον, το πρόγραμμα Erasmus+ στηρίζει πρωτοβουλίες και δραστηριότητες με σκοπό να αναπτυχθούν καινοτόμες πολιτικές και πρακτικές σε επίπεδο βάσης, οι οποίες να δίνουν προτεραιότητα στην κοινωνική ένταξη.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Η Επιτροπή εργάζεται επίσης για να επιτύχει τα εξής:
- να επεκτείνει την ευρωπαϊκή εργαλειοθήκη για τα σχολεία, μια διαδικτυακή πλατφόρμα για τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς· η εργαλειοθήκη αυτή περιέχει παραδείγματα ορθών πρακτικών και μέσα για την καλλιέργεια της συνεργασίας στα σχολεία, ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα ένταξης και να παρέχονται ίσες ευκαιρίες
- να επεκτείνει τη διαδικτυακή πλατφόρμα eTwinning, η οποία έχει ως στόχο να συνδέει καθηγητές και σχολεία σε όλη την Ευρώπη, καθώς και να στηρίζει κύκλους κατάρτισης των εκπαιδευτικών σε θέματα αγωγής του πολίτη
- να παρέχει κίνητρα στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ώστε να ανταμείβουν τον εθελοντισμό και να καταρτίζουν προγράμματα σπουδών που συνδυάζουν την απόκτηση ακαδημαϊκών γνώσεων με τη διαμόρφωση της νοοτροπίας ενεργού πολίτη
- να εδραιώσει το Ευρωπαϊκό Σώμα Αλληλεγγύης, μια πρωτοβουλία της ΕΕ που παρέχει ευκαιρίες σε όσους νέους επιθυμούν να κάνουν εθελοντισμό ή να εργαστούν, στη χώρα τους ή στο εξωτερικό, σε προγράμματα επωφελή για την κοινότητα ή την περιφέρεια
- να αναπτύξει περαιτέρω την πρωτοβουλία Erasmus+ Virtual Exchange (εικονικές ανταλλαγές Erasmus+), η οποία δίνει τη δυνατότητα σε νέους από την Ευρώπη και τη Νότια Μεσόγειο να συμμετέχουν σε ουσιαστικές διαπολιτισμικές εμπειρίες μέσω διαδικτύου, στο πλαίσιο της τυπικής ή μη τυπικής εκπαίδευσης