Dlaczego kształcenie i szkolenie zawodowe jest ważne?
W ramach kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) osoby uczące się zdobywają podstawowe umiejętności, które pomagają im osiągnąć rozwój osobisty i zwiększyć swoją zdolność do zatrudnienia oraz pobudzają do większej aktywności obywatelskiej. VET zwiększa wydajność i konkurencyjność przedsiębiorstw, a także sprzyja badaniom naukowym i innowacjom.
Systemy kształcenia i szkolenia zawodowego w Europie opierają się na dobrze rozwiniętej sieci organizatorów kształcenia i szkolenia zawodowego. Zarządzanie tymi sieciami odbywa się z udziałem partnerów społecznych, takich jak pracodawcy i związki zawodowe, i w różnych organach, np. izbach, komitetach i radach.
Kształcenie zawodowe podstawowe
Kształcenie zawodowe podstawowe (ang. initial VET, IVET) jest zazwyczaj prowadzone na poziomie średnim II stopnia lub policealnym, przed rozpoczęciem przez ucznia pracy zawodowej. Odbywa się ono albo w szkole (głównie na zajęciach w klasie) albo w środowisku pracy, np. w ośrodkach szkoleniowych lub przedsiębiorstwach.
Średnio 50 proc. młodych Europejczyków w wieku 15–19 lat uczestniczy w programach podstawowego kształcenia i szkolenia zawodowego na poziomie średnim II stopnia. Ta unijna średnia nie odzwierciedla jednak znaczących różnic geograficznych, które wynoszą od 15 do ponad 70 proc.
Ustawiczne kształcenie i szkolenie zawodowe
Ustawiczne kształcenie i szkolenie zawodowe (ang. continuing VET, CVET) odbywa się po zakończeniu okresu podstawowego kształcenia i szkolenia lub po rozpoczęciu pracy zawodowej. Jego celem jest podniesienie poziomu wiedzy, zdobycie nowych umiejętności, przekwalifikowanie bądź rozwój osobisty i zawodowy. Ustawiczne kształcenie i szkolenie zawodowe głównie odbywa się w środowisku zawodowym, tj. w miejscu pracy.
Jakie działania podejmuje UE w zakresie kształcenia i szkolenia zawodowego?
Współpracę europejską w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego rozpoczął proces kopenhaski w 2002 r. Z biegiem lat był on dalej poszerzany, czemu służyły na przykład konkluzje z Rygi i komunikat z Brugii.
Kształcenie i szkolenie zawodowe wskazano jako jeden z obszarów priorytetowych współpracy w ramach inicjatywy dotyczącej europejskiego obszaru edukacji na lata 2021–2030.
Co jest naszym celem?
Za pośrednictwem Rady Unii Europejskiej państwa członkowskie wyznaczyły sobie za cel, aby do 2025 r. odsetek niedawnych absolwentów kształcenia i szkolenia zawodowego, którzy skorzystali z uczenia się w rzeczywistych warunkach pracy w trakcie kształcenia i szkolenia zawodowego, wynosił co najmniej 60 proc.
Zalecenie Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego z 2020 r.
24 listopada 2020 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła zalecenie w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego na rzecz zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności. W zaleceniu określono podstawowe zasady zapewniania elastyczności kształcenia i szkolenia zawodowego pod względem szybkiego dostosowywania się do potrzeb rynku pracy, a także pod względem oferowania wysokiej jakości możliwości uczenia się zarówno ludziom młodym, jak i dorosłym.
Zalecenie kładzie duży nacisk na większą elastyczność kształcenia i szkolenia zawodowego, zwiększenie możliwości uczenia się w miejscu pracy i przyuczania do zawodu oraz lepsze zapewnianie jakości.
Zalecenie to również zastępuje zalecenie EQAVET – europejskie ramy zapewniania jakości w kształceniu i szkoleniu zawodowym. Nowe zalecenie zawiera zaktualizowane ramy EQAVET ze wskaźnikami jakości i deskryptorami oraz uchyla poprzednie zalecenie ECVET.
Deklaracja z Osnabrück z 2020 r.
30 listopada 2020 r. ministrowie odpowiedzialni za kształcenie i szkolenie zawodowe z państw członkowskich UE, krajów kandydujących, państw EOG–EFTA (Europejskiego Obszaru Gospodarczego – Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu), europejscy partnerzy społeczni i Komisja zatwierdzili „Deklarację z Osnabrück w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego jako czynnika odbudowy i sprawiedliwego przechodzenia na gospodarkę cyfrową i ekologiczną”.
Deklarację z Osnabrück popierają stowarzyszenia organizatorów kształcenia i szkolenia zawodowego na poziomie europejskim (VET4EU2) oraz przedstawiciele osób uczących się w ramach kształcenia i szkolenia zawodowego (OBESSU, europejska sieć uczniów zawodu).
W deklaracji określono nowe działania w ramach polityki na lata 2021–2025, stanowiące uzupełnienie zalecenia Rady w sprawie kształcenia i szkolenia zawodowego na rzecz zrównoważonej konkurencyjności, sprawiedliwości społecznej i odporności. Działania te obejmują m.in.:
- promowanie odporności i doskonałości poprzez wysokiej jakości, sprzyjające włączeniu społecznemu i elastyczne kształcenie i szkolenie zawodowe
- stworzenie nowej kultury uczenia się przez całe życie, podkreślającej znaczenie ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego oraz cyfryzacji
- umacnianie zrównoważonego charakteru kształcenia i szkolenia zawodowego
- stworzenie europejskiego obszaru kształcenia i szkolenia oraz międzynarodowego kształcenia i szkolenia zawodowego.
Komitet Doradczy ds. Szkolenia Zawodowego poparł opinię w sprawie przyszłości kształcenia i szkolenia zawodowego, która będzie stanowić wkład w politykę Komisji po roku 2020.
Ramy strategiczne europejskiego obszaru edukacji
Jako część działań związanych z ramami strategicznymi europejskiego obszaru edukacji na lata 2021–2030 ustanowiono grupę roboczą ds. kształcenia i szkolenia zawodowego i transformacji ekologicznej oraz podgrupę w ramach grupy ds. szkół zajmującą się edukacją na rzecz zrównoważenia środowiskowego. Grupy będą zachęcać do wzajemnego uczenia się oraz wymiany informacji i najlepszych praktyk między państwami członkowskimi.